Zwiększenie czcionki Zmniejszenie czcionki Zmiana kontrastu Podkreślenie linków Zmiana skali szarości Czytelne czcionki Reset ustawień WCAG

    Roman Laskowski

    Pobierz

    [Wersja do druku]

    1. Biogram

    Urodził się 17 lutego 1936 roku w miasteczku Komarno pod Lwowem, zmarł 21 czerwca 2014 roku w Krakowie. Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Komarna w 1940 roku wywieziony wraz z rodziną do Kazachstanu. Po powrocie do Polski w 1946 roku rodzina Laskowskich osiedliła się w miasteczku Kietrz Śląski na Opolszczyźnie. Tu R.L. zdał matu rę w 1954 roku. Studiował filologię słowiańską (bohemistykę) na UJ, otrzymując tytuł magistra w 1959 roku. Stopień doktora uzyskał również na UJ, w 1967 roku, na podstawie pracy „Derywacja rzeczowników w dialektach laskich” (promotor: Alfred Zaręba). Jej zmodyfikowana wersja jest opublikowana w dwóch częściach (1966, 1971). Stopień doktora habilitowanego nadała mu Rada Naukowa IBL PAN w 1974 roku, na podstawie pracy „Studia nad morfonologią współczesnego języka polskiego” (1975), wyróżnionej nagrodą Wydziału I Nauk Społecznych PAN w zakresie językoznawstwa im. Kazimierza Nitscha. Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1981, a stanowisko profesora zwyczajnego w 1996 roku.

    Pracę zawodową po studiach rozpoczął w Śląskim Instytucie Naukowym w Katowicach, a od 1962 roku do końca życia był pracownikiem naukowo-badawczym w PAN, kolejno w Zakładzie Słowianoznawstwa w IBL i w IJP. W latach 1975–1985, 2001–2007 był kierownikiem Zakładu Teorii Języka i Współczesnego Języka Polskiego IJP PAN. W latach 1985–2001 był profesorem na Uniwersytecie w Göteborgu, gdzie kierował Katedrą Języków Słowiańskich. Działalność dydaktyczną prowadził ponadto w Katowicach, Rzeszowie, Krakowie oraz w WSPS w Warszawie. Był członkiem czynnym PAU i sekretarzem Wydziału I Filologicznego, członkiem trzech międzynarodowych komisji afiliowanych przy MKS: Budowy Gramatycznej (przez 10 lat był także sekretarzem tej Komisji), Fonetyki i Fonologii oraz Słowotwórstwa. Wielokrotnie wybierany do Komitetu Językoznawstwa i Komitetu Słowianoznawstwa PAN. Redaktor naczelny „Biuletynu” PTJ, założyciel i redaktor naczelny „Studies in Polish Linguistics”. Członek Europejskiego Towarzystwa Językoznawczego, Czeskiego Towarzystwa Językoznawczego, Królewskiego Towarzystwa Naukowego w Göteborgu, członek honorowy PTJ. Działacz struktur podziemnych NSZZ „Solidarność” w pierwszej połowie lat 80. XX wieku. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim OOP (1995).

    Dorobek naukowy R.L. liczy około 200 pozycji i obejmuje morfologię, w tym słowotwórstwo i fleksję, fonologię, morfonologię, składnię, semantykę leksykalną, teorię języka i teorię tekstu. Wiele prac poświęcił też problemom bilingwizmu i językowi dzieci polskiej diaspory w Szwecji, historii języka, dialektologii oraz pragmatyce i filozofii języka. Autor wielu prac komparatywnych slawistycznych, redaktor kilkunastu prac zbiorowych. Biogram i pełny wykaz publikacji (w opracowaniu A. Czelakowskiej) jest zamieszczony w „LingVariach” X, 2015, w numerze specjalnym poświęconym pamięci R.L.

    2. Gramatyka (poglądy, osiągnięcia)

    R.L. był twórcą teorii morfologii funkcjonalnej i jej metod badawczych w strukturalizmie polskim, pionierem fonologii i morfonologii generatywnej w językoznawstwie polonistycznym (w latach 70. XX wieku); zbudował aparat pojęciowy morfonologii, wyróżniając m.in. syntagmatykę i paradygmatykę morfonologiczną.

    Zaproponował koncepcję synchronicznego ujęcia słowotwórstwa oraz metody strukturalnego opisu faktów słowotwórczych w badaniach dialektologicznych, a następnie model słowotwórstwa oparty na teorii gramatyki transformacyjno-generatywnej. Zbadał alternacje morfonologiczne, odwołując się do aparatu pojęciowego semiotyki Charlesa Peirce’a. Korzystając z tego aparatu, przedstawił zjawisko cyklicznego charakteru zmian językowych, które doprowadziły do ukształtowania się zróżnicowania kategorii rodzaju gramatycznego w językach słowiańskich.

    Zbudował aparat pojęciowy współczesnej morfologii synchronicznej, teorię części mowy wraz z klasyfikacją leksemów polskich, opartą na kryteriach syntaktycznych. Scharakteryzował kategorie werbalne i nominalne współczesnej polszczyzny, odwołując się do semantycznych podstaw m.in. kategorii stopnia, trybu, czasu, aspektu i strony. Zaproponował klasyfikację semantyczną czasowników, która stała się podstawą badań opozycji aspektowych. Osobne studia leksykalno-semantyczne poświęcił czasownikom epistemicznym, czasownikom ruchu, przyimkom temporalnym, trybowi rozkazującemu i przypuszczającemu, modelowaniu za pomocą sieci Petriego relacji czasowo-aspektowo-modalnych.

    Badając historię metodologii językoznawstwa, wykazał zbieżności i różnice między poglądami Wilhelma von Humboldta a tezami klasyków strukturalizmu, Ferdynanda de Saussure’a i Louisa Hjelmsleva.

    Był pionierem badań nad przyswajaniem języka polskiego przez dzieci polskich imigrantów w Szwecji. Koncentrował się na ustalaniu wpływu szwedzkiego systemu gramatycznego na kształtowanie się idiolektów dzieci, m.in. w zakresie kategorii przypadka.

     

    Autor hasła:

    Maciej Grochowski, Instytut Języka Polskiego PAN

    Przypisy:

    • R.L. 1966–1971. Derywacja rzeczowników w dialektach laskich. Cz. I: Abstracta, collectiva, deminutiva, augmentativa, Cz. II: Rzeczowniki z formantem w funkcji przedmiotowej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

    • R.L. 1972. Polnische Grammatik, tłum. W. Paschek. Warszawa–Leipzig: Wiedza Powszechna, VEB Verlag Enzyklopädie.

    • R.L. 1973. „Problematyka słowotwórcza w gramatyce transformacyjno-generatywnej”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 31: 15–34

    • R.L. 1975. Studia nad morfonologią współczesnego języka polskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

    • R.L. 1977a. „Morfologia w gramatyce transformacyjno-generatywnej (w poszukiwaniu modelu opisu)”.

    • Studia Gramatyczne 1: 103–133.

    • R.L. 1977b. „Od czego lepszy jest lepszy?”. Język Polski 57: 323–334.

    • R.L. 1978. Encyklopedia wiedzy o języku polskim, red. S. Urbańczyk. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. [hasła autorskie (230) z zakresu fonetyki, fonologii, morfologii i leksykologii] R.L. 1982. „«Dobrze»”. Polonica 8: 85–97.

    • R. L., R. Grzegorczykowa, i H. Wróbel (red.). 1984a. Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

    • R.L. 1984b. „Podstawowe pojęcia morfologii”. W Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R.L., R. Grzegorczykowa, i H. Wróbel. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 9–57.

    • R.L. 1984c. „Fleksja. Zagadnienia ogólne. Kategorie morfologiczne języka polskiego – charakterystyka funkcjonalna”. W Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R.L., R. Grzegorczykowa, i H. Wróbel. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 97–170.

    • R.L. 1984d. „Paradygmatyka. Predykatyw (czasownik)”. W Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R.L., R. Grzegorczykowa, i H. Wróbel. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 171–219.

    • R.L. 1984e. „Zaimek, Liczebnik, Przymiotnik”. W Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R.L., R. Grzegorczykowa, i H. Wróbel. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 275–302.

    • R.L. 1987. „On the Concept of the Lexeme”. Scando-Slavica 33: 169–178.

    • R.L. 1993. Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. [hasła autorskie (250) z zakresu fonetyki, fonologii, morfologii i leksykologii]

    • R. L., R. Grzegorczykowa, i H. Wróbel (red.). 1998a. Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

    • R.L. 1998b. „Zagadnienia ogólne morfologii”. W Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R.L., R. Grzegorczykowa, i H. Wróbel. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 27–86.

    • R.L. 1998c. „Fleksja. Podstawowe pojęcia fleksji”. W Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R.L., R. Grzegorczykowa, i H. Wróbel. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 125–150.

    • R.L. 1998d. „Kategorie morfologiczne języka polskiego – charakterystyka funkcjonalna”. W Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R.L., R. Grzegorczykowa, i H. Wróbel. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 151–224.

    • R.L. 1998e. „Paradygmatyka. Czasownik”. W Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R.L., R. Grzegorczykowa, i H. Wróbel. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 225–269.

    • R.L. 1998f. „Zaimek, Liczebnik, Przymiotnik”. W Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R.L., R. Grzegorczykowa, i H. Wróbel. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 333–360.

    • R.L. 1998g. „Semantyka trybu rozkazującego”. Polonica 19: 5–29.

    • R.L. 2003. „Präpositionale Ausdrücke mit temporaler Funktion im Polnischen”. W Präpositionen im Polnischen, red. G. Hentschel, i T. Mentzel. Oldenburg, 193–226.

    • R.L. 2009. Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu. Kraków: Universitas.

    • R.L. 2014. Language Maintenance – Language Attrition. The Case of Polish Children in Sweden, tłum.

    • Ł. Wiraszka. Frankfurt am Main: Peter Lang.

    • Bednarczuk, L. 2014. „Roman Laskowski (17 II 1936 – 21 VI 2014)”. Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności 2013/2014: 297–299.

    • Bobrowski, I. 2014. „Roman Laskowski in Memoriam”. Journal of Slavic Linguistics 22(2): 167–170.

    • Bobrowski, I., i K. Kowalik. 2006. Od fonemu do tekstu. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Laskowskiemu. Kraków: IJP PAN.

    • Grochowski, M. 2014. „Pożegnanie Profesora Romana Laskowskiego” LingVaria 2(18): 7–16.

    • Grochowski, M. 2014. „Profesor Roman Laskowski (1936–2014)”. Linguistica Copernicana 2(10): 15–25. Grochowski, M. 2019. „Kategorie gramatyczne w dorobku Romana Laskowskiego”. Polonica 39: 71–84. Kowalik, K. 2014. „Prof. dr hab. Roman Laskowski (17 II 1936 – 21 VI 2014)”. LingVaria 2(18): 17–25.

    • Kowalik, K. 2020. „Morfonologia w polu naukowych dokonań Romana Laskowskiego”. W MY z NICH 4. Spuścizna językoznawców polskich XX wieku, red. Z. Greń, K. Kleszczowa, i Z. Zaron. Warszawa: Wydział Polonistyki UW: 63–76.

    • LingVaria 10. 2015. [numer specjalny poświęcony pamięci Profesora Romana Laskowskiego w pierwszą rocznicę jego odejścia, zawiera 15 artykułów]

    • Przybylska, R. 2014. „Profesor Roman Laskowski (1936–2014)”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 70: 5–9.

    • Sikora, K. 2020. „Roman Laskowski. Pamięć o Uczonym”. W MY z NICH 4. Spuścizna językoznawców polskich XX wieku, red. Z. Greń, K. Kleszczowa, i Z. Zaron. Warszawa: Wydział Polonistyki UW, 77–84.

    • Topolińska, Z. 2014. „Prof. dr hab. Roman Laskowski (1936–2014)”. Rocznik Slawistyczny 63: 3–6.

    • Żmigrodzki, P. 2015. „Prof. dr hab. Roman Laskowski (1936–2014)”. Polonica 35: 5–11.

    O Projekcie

    Zapoznaj się ze szczegółami stojącymi za projektem “Przewodnik po gramatyce polskiej”.

    Czytaj więcej
    Indeks terminów

    Sprawdź aktualny indeks terminów Przewodnika po gramatyce polskiej

    Czytaj więcej