1. Biogram

Urodzony 4 marca 1917 roku w Jutrzkowicach koło Pabianic, zmarł 4 marca 1991 roku w Łodzi. Polonista i slawista, przez cały okres pracy naukowej związany z UŁ. Uczeń Zdzisława Stiebera, tytuł magistra filozofii w zakresie filologii polskiej uzyskał w 1948 roku („Rozwój grup spółgłoskowych *sŕ, *zŕ, *žŕ”), a stopień kandydata nauk filologicznych w 1955 roku („Rozwój historyczny polskich grup spółgłoskowych *sŕ, *zŕ, *žŕ” (1953)). Od 1968 roku profesor nadzwyczajny nauk humanistycznych, w 1974 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego.

Na UŁ pełnił funkcje prodziekana (1960–1969), dziekana (1969–1972), prorektora ds. dydaktyczno-wychowawczych (1972–1975); kierował Katedrą Współczesnego Języka Polskiego (1973–1987), był dyrektorem Instytutu Filologii Polskiej (1979–1981). Twórca i aktywny działacz Łódzkiego Towarzystwa Naukowego (od 1946 roku aż do śmierci), współredaktor czasopisma „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” (od tomu III (1955)).

Główny przedmiot jego zainteresowań stanowiła początkowo fonologia historyczna, dialektologia i toponimia polska (kierował zespołem opracowującym „Słownik nazw terenowych Polski”; „Przymiotnikowe nazwy terenowe Polski”, oprac. S. Gala (1996)), w późniejszym okresie morfologia, zwłaszcza czasownika („Rozwój form czasu teraźniejszego czasownika w języku polskim” (1967); „Funkcje aspektów czasownikowych we współczesnym języku ogólnopolskim” (1971); „Derywacja prefiksalna czasowników polskich” (1986)), a także słowotwórstwo i składnia w aspekcie diachronicznym oraz kultura języka.

2. Morfologia i zmiany językowe

Celem analizy prefiksacji (1986) było wyjaśnienie zasad powstawania czasowników prefiksalnych w perspektywie historycznej. Prefiksy w ujęciu W.Ś. to samodzielne formanty (przedrostki) lub części formantu rozdzielonego (typy derywacji nieciągłej zob. B. Ostromęcka-Frączak (1983)). W wyniku derywacji prefiksalnej powstają czasowniki dokonane. Czasowniki, które powstały za pomocą tego samego przyrostka, tworzą grupy o wspólnym „znaczeniu strukturalnym”, por. „znaczenie słownikowe (leksykalne)”; obydwa znaczenia mogą się pokrywać. Prefiks czasownikowy pełni funkcję semantyczną i gramatyczną. Na materiale SJPD zostały opisane prefiksy czasownikowe w kolejności od najbardziej do najmniej produktywnych: po-, s-, z(e)-, za, na-, wy-, prze-, roz(e)-, od(e)-, o-||ob(e)-, u-, do-, w(e)-, pod(e)-, przy-, nad(e)-, w(e)s||(w(e)z-, przed(e)-; przy czym najliczniejsze derywaty tworzone są od najstarszych prefiksów (zob. Dostál 1954). Dla każdego z przedrostków zostały wskazane funkcje semantyczne.

W.Ś. (1971) rozwinął opis aspektu w języku polskim E. Koschmiedera (1934). W definicji aspektu przyjętej (w wyniku modyfikacji teorii A. Dostála (1954)) podkreśla związek aspektu z całościowym ujmowaniem czynności i punktowością. Powstanie kategorii aspektu za Kuryłowiczem (1960) i Maslovem (1959) wiąże z gramatykalizacją rezultatywności jako jednego ze sposobów czynności. Aspekt jest związany z kategorią czasu oraz jest zależny od znaczenia czasowników. W zdaniach złożonych aspekt służy do wyrażania stosunków czasowych między akcjami, a także do podkreślania ich jedno- lub wielokrotności.

W zakresie kategorii werbalnych przedmiotem badań W.Ś. były: przechodniość (1976), wielokrotność (1981) i intensywność (1977).

Celem analiz W.Ś. zarówno historycznych, jak i współczesnych faktów językowych było wskazanie przyczyn obserwowalnych zmian i różnic wewnątrzsystemowych, międzyjęzykowych i międzydialektalnych. Wyjaśniał je w perspektywie zmian fonetycznych (np. przewaga w czes. sufiksu – nad- jest związana z dyftongizacją długiego yej; 1959) oraz składniowych (np. pojawienie się drugiego nie przy ani; 1963) i funkcjonalnych, które zaszły w języku (np. przysłówki od zaprzeczonych imiesłowów na –anie i –enie tworzą się, o ile nie są homonimiczne względem rzeczowników; 1978).

W zakresie opisu składni W.Ś. posługiwał się terminologią i ustaleniami wypracowanymi przez Z. Klemensiewicza. Wyjaśnienia faktów współczesnych poszukiwał W.Ś. w historii języka, często odwoływał się do metody porównawczej – poprzez różnice między językami spokrewnionymi i zachowane fakty gwarowe wyjaśniał odmienność zjawisk językowych.

W swoich analizach wskazywał na (współ)zależne przemiany języka na różnych płaszczyznach: fonetyka – słowotwórstwo, słowotwórstwo – składnia, składnia – semantyka, szyk – składnia.