Negacja

Pobierz

1. Pojęcie negacji

Negacja, jedno z podstawowych pojęć gramatyki semantycznej, wywodzi się z logiki dwuwartościowej. W klasycznym rachunku zdań negacja jest rozumiana jako funktor zdaniotwórczy od jednego argumentu zdaniowego (Marciszewski 1970: 185–186). Zdanie utworzone za pomocą tego funktora ma wartość logiczną odwróconą w stosunku do wartości zdania wyjściowego (z tym samym predykatem, ale bez negacji). Tylko jedno z dwóch zdań różniących się negacją i mających to samo odniesienie przedmiotowe jest prawdziwe. Negacja jest „sercem mechanizmu języka” (Bogusławski 1975: 138), trafnie myśl tę oddają stwierdzenia Ludwiga Wittgensteina (1970: 24, 28, 34, 36, 50); por. m.in.: 4.023 Rzeczywistość musi być przez zdanie ustalona na „tak” lub „nie”. 4.1 Zdanie przedstawia istnienie i nieistnienie stanów rzeczy. 4.21 Najprostsze zdanie – zdanie elementarne – stwierdza istnienie pewnego stanu rzeczy. 4.25 Jeżeli zdanie elementarne jest prawdziwe, to stan rzeczy istnieje; jeżeli jest fałszywe, to stan rzeczy nie istnieje. 5.2341 Zaprzeczenie odwraca sens zdania.

W semantyce językoznawczej negacja jest charakteryzowana jako elementarny (niedefiniowalny) predykat metajęzykowy orzekany o zdaniu, służący mówiącemu do odrzucenia sądu o istnieniu danego stanu rzeczy (lub odmowie akceptacji tego sądu). Por. np. Bogusławski 1975; Wierzbicka 1969, 1972, 1980, 1989. Anna Wierzbicka (1969: 93), przyjmując, że negacja jest aktem woli (odrzuceniem sądu), za nierozkładalne semantycznie uznawała przez parę dekad wyrażenie ‘nie chcę’. Od lat 90. XX wieku na listach indefinibiliów zamieszczała wyrażenie ‘not’/‘nie’, nazywając je uniwersalnym operatorem zdaniowym (Wierzbicka 1996/2006: 169).

Z punktu widzenia gramatyki semantycznej negacja jest predykatem wyższego rzędu, czyli implikującym argument propozycjonalny (Karolak 1999: 389). Obiektami odniesienia negacji mogą być wyłącznie wyrażenia językowe (predykaty) użyte w danym zdaniu w predykacji. Por. np. Nieprawda, że to niemowlę śpi. Nieprawda, że najstarszy syn Piotra jest alpi-

nistą. W zdaniach tych zasięgiem negacji objęte są wyrażenia predykatywne śpi, jest alpinistą, negacja nie obejmuje natomiast sądów, że istota, o której mowa, jest niemowlęciem ani że Piotr ma trzech synów w niejednakowym wieku. Negacja umożliwia więc przeciwstawienie asercji i presupozycji (rematu i dictum tematycznego), (por. np. Antas 1991; Ayer 2000; Bellert 1973; Bogusławski 1976, 1977b, 1978ab, 2011; Ducrot 1975; Frege 1977; Gazdar 1979; Grochowski 1986b; Grzegorczykowa 1987a, 2010; Hajičová 1975; Kempson 1975; Kulińska 2016; Mioduszewska 1981; Petöfi, Franck (red.) 1973; Palczewski 2018; Płuciennik 2018; Zaucha 2019).

Negacja jest składnikiem struktury treści ogromnej liczby wyrażeń językowych, zarówno poziomu przedmiotowego, jak i poziomów meta. Tylko nieliczne jednostki języka ukrywają negację niemal pod powierzchnią (por. np. głuchy, łysy, ślepy, nagi, bosy, sierota, analfabeta). Wydobywanie negacji ze struktury operatorów metatekstowych wymaga ustalania ich reprezentacji semantycznej, (por. np. eksplikacje wielu spójników i partykuł zawierające negację w: Wajszczuk 1997; Grochowski, Kisiel, Żabowska 2014; Żabowska 2018). Por. też reprezentację przysłówka solo (Rosalska 2014: 315).

2. Negacja zewnętrzna i wewnętrzna

Biorąc pod uwagę stosunek negacji do struktury zdania, rozróżnia się negację zewnętrzną (rematyczną) i negację wewnętrzną. Pierwsza jest reprezentowana przez wyrażenia predykatywne takie, jak np. nieprawda, że_; nie jest tak, że_; jest fałszem to, że_; odrzucam sąd,

że_; zaprzeczam, jakoby_; otwierające pozycje dla zdań, o których są orzekane jako o tematach (Karolak 1999: 390). Negacja zewnętrzna odnosi się do zdań w sensie logicznym, a więc do wypowiedzeń deklaratywnych (konstatacji). Próba odniesienia wyrażenia nieprawda, że (lub innego o analogicznej funkcji) do wypowiedzenia niedeklaratywnego, np. pytania czy wypowiedzenia rozkazującego, prowadzi do dewiacji. Nie jest bowiem możliwe negowanie działania mówiącego, a więc faktu użycia wyrażenia; por. np. *Nieprawda, że czy zaparzysz

kawę?, *Nieprawda, że zaparz kawę. Negacji podlegają jedynie sądy. Użycie negacji wewnętrznej w postaci wyrażenia nie w wypowiedzeniu niedeklaratywnym nie budzi wątpliwości. Np. w wypowiedzeniu Nie zaparzaj kawy dla mnie! wyrażenie nie odnosi się do woli nadawcy, a więc do implikowanego przez rozkaźnik wyrażenia chcę (‘nie chcę, żebyś zaparzał’), nie zaś do predykatu zaparza (Bogusławski 1974, 2002, 2003).

Wyrażenie nie może występować w antepozycji w stosunku do różnych składników wypowiedzenia. Zmiana pozycji linearnej tego wyrażenia implikuje zmiany w strukturze tematyczno-rematycznej wypowiedzenia, a tym samym w jego strukturze semantycznej. Komponent rematyczny podlega negacji, pada na niego z reguły silny akcent kontrastywny. Por. np. Jamnik ugryzł nie chł/opca w nogę. Jamnik ugryzł chłopca nie w n/ogę. Ewa dostała nie kwi/aty od brata. Ewa dostała kwiaty nie od br/ata. W przeciwieństwie do dictum tematycznego remat może być poddany kontrastowaniu eliminacyjnemu, co potwierdza jego pozycję składniową w strukturze wypowiedzenia (Bogusławski 1977b, 1999). Por. np. Jamnik ugryzł

chł/opca w nogę, a nie dziewczynkę. Jamnik ugryzł chłopca w n/ogę, a nie w rękę.

Negacja zewnętrzna jest ekwiwalentna negacji wewnętrznej odnoszącej się do predykatu konstytuującego zdanie. Por. np. Nieprawda, że twoja córeczka płacze. i Twoja córeczka nie płacze.

3. Negacja jako narzędzie analizy semantycznej

Literatura poświęcona negacji koncentruje uwagę na dwóch kompleksach zagadnień, mianowicie na opisie jednostek leksykalnych zawierających ciąg nie jako na obiekcie badań gramatycznych i leksykalno-semantycznych oraz na negacji jako na podstawowym narzędziu analizy logicznej i lingwistycznej, stosowanym w operacjach semantycznych, których celem

jest falsyfikacja określonych hipotez (Bogusławski 1973, 1978a).

Na negacji fundowana jest sprzeczność, pozwalająca uzasadniać, że postulowane relacje semantyczne między zdaniami i między jednostkami leksykalnymi są prawdziwe. Sprzeczność jest relacją między takimi wyrażeniami, z których jedno zawiera negację drugiego, np. *Ta ulica jest prostopadła do tamtej i nie jest do niej prostopadła. *To zwierzę jest psem i kotem. *Koń nie jest zwierzęciem. *Wróbel nie jest ptakiem. Hipotezy, że dane jednostki leksykalne łączy określona relacja semantyczna, np. synonimia, hiponimia, antonimia, można uzasadniać, korzystając z testów operujących negacją. Powstanie dewiacji semantycznej stanowi potwierdzenie prawdziwości postawionej hipotezy, (por. np. Apresjan 2000; Bogusławski 1973, 1977a, 2009; Duraj-Nowosielska 2013, 2021; Grochowski 1982b, 2008; Grzegorczykowa 2010; Lyons 1984, 1989; Wajszczuk 1997).

Negacja służy przeciwstawianiu zdań analitycznych i syntetycznych. Zanegowanie zdania analitycznego jako koniecznie prawdziwego, na mocy obowiązujących w danym języku konwencji (Grochowski 1993, 1994), prowadzi do sprzeczności. Negacja zdania syntetycznego (niesprzecznego) odwraca jego wartość logiczną. Granice między zdaniami analitycznymi a syntetycznymi ogólnymi nie są ostre (Grzegorczykowa 1978, 1987b, 2010). W celu uzasadnienia hipotezy, że dane zdanie jest zdaniem analitycznym/syntetycznym ogólnym, stosowane są transformacje zdania wyjściowego przy użyciu operatorów kwantyfikujących ogólnych i szczegółowych oraz operatora negacji. Transformacje np. zdań Słoń jest zwierzęciem. i Słoń ma dwa kły i trąbę. za pomocą tych samych operatorów dają różne wyniki. Zdania Nieprawda, że słoń jest zwierzęciem. Nieprawda, że k/ażdy słoń jest zwierzęciem. Nieprawda, że każdy słoń jest zwierz/ęciem. (Żaden słoń nie jest zwierzęciem.) są wewnętrznie sprzeczne. Jeżeli uzna się wyraz słoń w drugim zdaniu wyjściowym za nazwę gatunkową, to należy je uznać za prawdziwe, a jego negację za zdanie fałszywe. Analogicznie zdanie Nieprawda, że k/ażdy słoń ma dwa kły i trąbę. jest zdaniem prawdziwym, a zdanie Żaden słoń nie ma dwóch kłów i trąby. zdaniem fałszywym.

Zależność między operatorami kwantyfikującymi ogólnymi i szczegółowymi a negacją była omawiana w polskich pracach lingwistycznych (np. Grzegorczykowa 2010, 2021; Przybyszewski 2020; Rokoszowa 1986).

Andrzej Bogusławski (1978a: 39–43), który w wielu swoich pracach operował pojęciami sprzeczności i niesprzeczności, zaproponował rozszerzenie zakresu pierwszego z nich,

wprowadzając pojęcie niezgodności (bez eksplikacji). Stosunkowo łatwym do zaobserwowania rodzajem reakcji na niezgodność jest poczucie dziwności/świadomość niestosowności tego, że ktoś powiedział to a to; np. powiedzenie Piotr jest młodszy od Jana. w sytuacji, gdy Jan nie żyje.

4. Jednostka o postaci nie jako część mowy

Ciąg diakrytów o postaci nie, pełniący określoną funkcję gramatyczną, uznaje się za jednostkę leksykalną kookurującą z innymi jednostkami bez względu na to, czy stanowi segment graficzny oddzielony pauzą od innego segmentu graficznego, czy tworzy wraz z innym ciągiem diakrytów ten sam segment graficzny. Nie ma relewantnych argumentów merytorycznych (a do takich nie należą zmieniające się konwencje ortograficzne), by nie traktować nie i nie- w poniższych wypowiedzeniach przykładowych jako tej samej jednostki leksykalnej, trafnie tę tożsamość oddaje użyta przez A. Bogusławskiego (1992) nazwa „partykuło-prefiks”; por. Meble mieli nie najwygodniejsze. Te buty są niewygodne. Na basen chodzili nie częściej niż raz w tygodniu. Babcię odwiedzali nieczęsto. Opozycja leksemu i morfemu (Bugajski 1981, 1983; Tokarski 1976; Wlekliński 2001) o kształcie nie jest funkcjonalnie zneutralizowana.

Opozycja pisowni łącznej i rozłącznej jest często skorelowana z opozycją jednostek leksykalnych i połączeń jednostek, pisownia nie rozstrzyga o statusie gramatycznym ani leksykalnym wyrażeń. Np. ciąg nie w wypowiedzeniu Dlaczego pan nie siada? jest odrębną jednostką leksykalną dodaną do formy czasownikowej, a w wypowiedzeniu Mucha nie siada. stanowi część jednostki konstytuowanej przez całe to wypowiedzenie. Zarówno jednostce (jednostkom) o postaci nie, jak i jednostkom wielosegmentowym zawierającym ciąg nie jest poświęcona niemała literatura gramatyczna i leksykologiczna (frazeologiczna).

Wyraz nie kwalifikowano w gramatyce tradycyjnej i strukturalnej jako partykułę (Bańkowska 1971; Gołąb, Heinz, Polański 1968: 414, 461; Pisarkowa 1999: 449; Polański 1999: 423; Rieger 1957: 179). Anatol Mirowicz (1948: 144–148) jako jeden z pierwszych polskich językoznawców zwrócił uwagę na dwojakie odniesienie partykuły nie: do całego zdania (wtedy partykuła stoi przed czasownikiem, np. Jan nie przyjechał z Warszawy.) lub do pojedynczego

wyrazu – wtedy partykuła nie stoi przed danym wyrazem, np. Nie Jan przyjechał z Warszawy (tylko kto inny)., Jan przyjechał nie z Warszawy (lecz skądinąd). Wyraz nie, analogicznie do innych partykuł, nie stanowi według uczonego samodzielnego członu zdania, pełni funkcję gramatyczno-leksykalną, modalno-podkreślającą.

Stanisław Jodłowski (1971: 111, 1976: 21), który operował terminami „modulant” i „waloryzant” (rodzaj modulantu, „wyrażenie nadające lub zmieniające walor logiczny powiedzeń”),

wymieniał nie wśród waloryzantów. Jadwiga Wajszczuk (2005: 55) nazwała modulanty „operatorami organizacji wypowiedzenia”. Takie kwalifikacje gramatyczne wyrazu nie należy zweryfikować, zestawiając je z przyjętym przez danego badacza podziałem leksemów i kryteriami ich wyróżniania.

Zgodnie z pierwszym strukturalnym podziałem leksemów na klasy gramatyczne (Saloni 1974) omawiany wyraz zaliczono do partykuło-przysłówków. Terminem tym wśród syntaktyków dystrybucyjnych operuje się do dzisiaj (Gruszczyński, Bralczyk 2002: 183). Roman Laskowski (1984: 30; 1998: 58), przedstawiając klasyfikacje funkcjonalne leksemów, wymienił nie wśród dopowiedzeń (asyntagmatyków kontekstualnych). Maciej Grochowski (1986a, 1997) wyróżnił dwa leksemy homonimiczne o postaci nie, dopowiedzenie i partykułę. Taką samą propozycję przedstawił Henryk Wróbel (1996: 56, 58; 2001: 78, 80), zarówno w swojej klasyfikacji leksemów, jak i w autorskim, ale popularnym podręczniku gramatyki.

Na początku XXI wieku wysunięto nieco zmodyfikowane lub nowe koncepcje kwalifikacji gramatycznej jednostki nie.

Jadwiga Wajszczuk (2005: 83–92) rozróżniła partykułę przeczącą nie i tożsamy z nią kształtowo leksem występujący w replikach dialogowych (dopowiedzenie). Partykuła przecząca służy przeprowadzaniu operacji kontrastowania eliminacyjnego (Bogusławski 1977b; Danielewiczowa 1996). Nie jest komentarzem przyrematycznym analogicznym do partykuł właściwych typu tylko, też, nawet, zajmuje pozycję szczególną, wymagającą zbadania (Wajszczuk 2005: 85). Partykułę nie uczona nazwała „wewnętrznym operatorem strefy wypowiedzenia” (Wajszczuk 2005: 99). Dopowiedzenie nie jest reakcją na prośbę o potwierdzenie.

Co prawda może mu towarzyszyć wypowiedzenie bardziej rozwinięte (por. np. Przyjdziesz? – Nie. Nie przyjdę., Przynieś! Nie. Nie przyniosę. Nie mogę.), stanowi replikę zamykającą, „reakcję nieprzewidującą już odpowiedzi” (Wajszczuk 2005: 90). O dopowiedzeniach potwierdzających i zaprzeczających (zob. Dobaczewski 1998; Żabowska 2011).

Maciej Grochowski (2007) w wyniku szczegółowej analizy leksemu nie 2 zakwestionował swoją wcześniejszą hipotezę o kwalifikacji tej jednostki do klasy partykuł i zaproponował utworzenie nowej klasy, jednoelementowej, operatorów negacji. Uzasadnienie było następujące. Po pierwsze, jednostka nie 2 – w przeciwieństwie do partykuł mających szyk zmienny – występuje w bezpośredniej antepozycji względem składnika, do którego się odnosi, inaczej mówiąc połączenie nie z tym składnikiem jest nierozsuwalne; składnik ten może reprezentować dowolną klasę syntaktemów, np. *Wszyscy nie, mój drogi / kurczę, widzieli tego filmu. Po drugie, czasowniki rządzące akuzatiwem regularnie zmieniają swoją rekcję pod wpływem nie i wymagają genetiwu; por. np. Ewa ugotowała obiad. – Ewa nie ugotowała obiadu. Po trzecie, formy czasownika być ‘znajdować się’ w zdaniach twierdzących łączą się z nominatiwem, a w zdaniach zaprzeczonych z genetiwem; por. np. Jest woda na osiedlu. Nie ma wody na osiedlu. *Nie jest woda na osiedlu. Użycie nominatiwu w zdaniach zaprzeczonych pociąga za sobą zmiany w zakresie referencji i struktury tematyczno-rematycznej. Np. w zdaniu We wsi

nie ma lekarza (tylko pielęgniarka / ale jest pielęgniarka). forma lekarza jest użyta rematycznie, natomiast w zdaniu Lekarz nie jest we wsi, tylko w mieście. forma lekarz jest użyta tematycznie. Po czwarte, jednostka nie 2 użyta przed formą niektórych czasowników epistemicznych,

wymagających zdania składnikowego wprowadzanego przez że, dopuszcza zdeterminowaną semantycznie, nieseryjnie, wymianę że na włącznik żeby; por. np. sądzę, że – nie sądzę, że /

żeby; przypuszczam, że – nie przypuszczam, że / żeby; wierzę, że – nie wierzę, że / żeby. Odwrotna wymiana zachodzi pod wpływem nie w zdaniach z czasownikiem wątpić: wątpię, żeby – nie wątpię, że. (por. m.in. Danielewiczowa 2002; Puzynina 1969; Zaron 1980). Jednostki zaliczane do klasy partykuł – w przeciwieństwie do nie 2 – nie uczestniczą w kształtowaniu schematów syntaktycznych zdań, nie mają wpływu na zmianę formy gramatycznej ich komponentów (por. też Żurowski 2006a). Zmianie formy akuzatiwu na formę genetiwu dopełnienia czasownika pod wpływem negacji jest poświęcona niemała literatura (zob. m.in.

Pisarkowa 1959; Klebanowska 1975).

W polemice z Grochowskim odmienną koncepcję opisu gramatycznego leksemów homonimicznych o postaci nie zaproponował Henri Menantaud (2015). Uczony wyróżnił

NIE 1 – ortotoniczny czasownik, por. np. Czy Kowalski zgodził się na objęcie tej funkcji? – Nie.

Czy on kogoś zaprosił? – Obawiam się, że nie. Republika nie, monarchia. Wrócę w niedzielę, nie, w poniedziałek.; NIE 2 – partykułę rematyzującą i proklitykę niezwiązaną; por. np. Nie Jan tańczył wczoraj z Marią. Jan tańczył nie wczoraj z Marią. Jan tańczył wczoraj nie z Marią. Republika, nie monarchia.; NIE 3 – przysłówek nierematyzujący i proklitykę związaną; por. np. Meble mieli nie najwygodniejsze. Te buty są niewygodne. Lekarz nie jest we wsi (tylko w mieście).

We wsi nie ma lekarza (tylko pielęgniarka). Jan nie przypuszcza, żeby on wygrał. Cieknie z nierozmrożonej lodówki. Wymienione terminy i wypowiedzenia reprezentujące wyróżnione klasy pochodzą od autora koncepcji (por. też Saloni 2020).

5. Jednostki z segmentem nie

W literaturze omawiającej nieciągłe jednostki leksykalne zawierające segment nie i jednostki implikujące nie (w tym miejscu terminologia służąca ich wyróżnieniu jest nieistotna) koncentrowano uwagę na kwalifikacji gramatycznej jednostek funkcyjnych, ich łączliwości, znaczeniu, miejscu w strukturze tematyczno-rematycznej, cechach prozodycznych, szyku wewnętrznym i zewnętrznym, a także właściwościach pragmatycznych (Bogusławski, Danielewiczowa 2005; Bogusławski, Wawrzyńczyk 1993). Przedmiotem badań były m.in. partykuły, spójniki i operatory metapredykatywne ani (…) nie, bynajmniej nie, dopóki (…) nie, nie lada, nie opodal, omal nie, o mało nie, wcale nie, w ogóle nie, zgoła nie, żeby nie (Antas 1991; Danielewiczowa 2014; Greszczuk 1993a; Grochowski 1982a, 1997, 2001, 2009, 2010; Kallas

1994; Kisiel, Stępień 2016; Piotrowska 2019; Świdziński 2001), zaimki nikt, nic, nigdy, nigdzie (Antas 1991; Greszczuk 1993b; Kallas 1998; Walusiak 2001; Kisiel 2006, 2007).

Marzena Stępień (2017, 2018, 2019) badała właściwości składniowe metatekstowych wyrażeń quasi-imiesłowowych z sekwencją nie, typu nie bacząc na coś, nie przesądzając czegoś, nie wdając się w coś, a także operatorów wprowadzanych przez segmenty (że)by nie i że nie. Jednostki chcąc nie chcąc i chciał nie chciał stanowiły – m.in. na tle komentarzy metatekstowych – przedmiot studiów Izabeli Duraj-Nowosielskiej (2021) i Natalii Żochowskiej (2013, 2014).

Autor hasła:

Maciej Grochowski, Instytut Języka Polskiego PAN

Powiązane hasła:

Asercja i presupozycja Dewiacja językowa Implikacja semantyczna relacje semantyczne między jednostkami leksykalnymi

Przypisy:

Antas, J. 1991. O mechanizmach negowania. Wybrane semantyczne i pragmatyczne aspekty negacji. Kraków: Universitas.
Apresjan, J.D. 2000. Semantyka leksykalna: synonimiczne środki języka, tłum. E. Janus, Z. Kozłowska, i A. Markowski, wyd. 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Ayer, A.J. 2000. Filozofia w XX wieku, tłum. T. Baszniak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Bańkowska, A.J. 1971. „Wielorakie funkcje słowa «nie» w języku polskim”. Poradnik Językowy 6: 388–399.
Bellert, I. 1973. „On Various Solutions of the Problem of Presupposition”. W Studies in Text and Grammar, red. J.S. Petőfi i H. Rieser. Dordrecht: Reidel, 79–95.
Bogusławski, A. 1973. „O analizie semantycznej”. Studia Semiotyczne 4: 47–70.
Bogusławski, A. 1974. „O rozkaźniku”. Prace Filologiczne 25: 191–198.
Bogusławski, A. 1975. „O negacji”. W Słownik i semantyka. Definicje semantyczne, red. E. Janus. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 137–143.
Bogusławski, A. 1976. „Presupozycje a negacja”. W Semantyka tekstu i języka, red. M.R. Mayenowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 33–50.
Bogusławski, A. 1977a. „Deviance and reiteration”. Linguistica Silesiana 2: 7–22.
Bogusławski, A. 1977b. Problems of the Thematic-Rhematic Structure of Sentences. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bogusławski, A. 1978a. „On decision making in semantics”. Linguistische Studien 47: 25–63.
Bogusławski, A. 1978b. „Termin «presuppozicija» i ponjatijnyj apparat teorii teksta”. W Tekst. Język.
Poetyka. Zbiór studiów, red. M.R. Mayenowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 7–28.
Bogusławski, A. 1992. Two essays on inflection. Warszawa: Energeia.
Bogusławski, A. 1995. „Zur Frage der semantischen Belastung der Kasus in russischen negierten transitiven Verbalphrasen”. W Munus amicitiae. Studia in honorem Witoldi Mańczak septuagenarii, red. A. Bochnakowa, i S. Widłak. Kraków: Wydawnictwo UJ, 15–20.
Bogusławski, A. 1998a. „Nochmals zu Genetiv und Akkusativ in russischen verneinten Verbalphrasen”. Die Welt der Slaven 1: 1–32.
Bogusławski, A. 1998b. „O negacji w konstrukcjach z czasownikiem «chcieć»”. W Nowe czasy, nowe języki, nowe (i stare) problemy, red. E. Jędrzejko. Katowice: Wydawnictwo UŚ, 105–127.
Bogusławski, A. 1999. „Inherently thematic or rhematic units of language”. W Travaux du Cercle Linguistique de Prague 3, red. E. Hajičová, T. Hoskovec, O. Leška, P. Sgall, i Z. Skoumalová. Amsterdam: Benjamins, 211–224.
Bogusławski, A. 2000. „Die slavische Korrelation: «Aspekte – Negation»”. W Aspektualität in germanischen und slavischen Sprachen, red. A. Kątny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 125–138.
Bogusławski, A. 2002. „Myślenie życzeniowe i działanie życzeniowe. Jeszcze o rozkaźniku i narzędziach pokrewnych”. W Język narzędziem myślenia i działania, red. W. Gruszczyński. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 86–95.
Bogusławski, A. 2003. Aspekt i negacja. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Bogusławski, A. 2009. Myśli o gwiazdce i o regule. Warszawa: BEL Studio.
Bogusławski, A. 2011. „Asercja ma imię – nie jedno”. Prace Filologiczne 60: 37–47.
Bogusławski, A., i M. Danielewiczowa. 2005. Verba polona abscondita. Sonda słownikowa III. Warszawa: Elma Books.
Bogusławski, A., i J. Wawrzyńczyk. 1993. Polszczyzna, jaką znamy. Nowa sonda słownikowa. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Brykczyński, P. 1990. „Uwagi o znaczeniu zdań ogólnych z kwadratu logicznego”. Studia Semiotyczne 16/17: 213–216.
Bugajski, M. 1981. „Niektóre funkcje składniowe morfemu «nie»”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica 2: 17–29.
Bugajski, M. 1983. Morfem «nie» we współczesnym języku polskim i w zasadach pisowni. Wrocław: Wydawnictwo UWr.
Charęzińska, A. 1982. „Some remarks on multiple negation in English and Polish”. Papers and Studies in Contrastive Linguistics 15: 121–136.
Charęzińska, A. 1988. „Radical pragmatics and the scope of negation”. Studia Anglica Posnaniensia 20: 123–128.
Czerepowicka, M., i S. Przybyszewski. 2017. „Wstępne uwagi o negacji w wielowyrazowych jednostkach werbalnych”. Prace Filologiczne 71: 59–73.
Danielewiczowa, M. 1996. O znaczeniu zdań pytajnych w języku polskim. Charakterystyka struktury tematyczno-rematycznej wypowiedzeń interrogatywnych. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Danielewiczowa, M. 1997. „O negacji w zdaniach pytajnych”. W Semantyczna struktura słownictwa i wypowiedzi, red. R. Grzegorczykowa, i Z. Zaron. Warszawa: Wydawnictwo UW, 39–52.
Danielewiczowa, M. 2002. Wiedza i niewiedza: studium polskich czasowników epistemicznych. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Danielewiczowa, M. 2014. „«Zgoła» wśród wyrażeń podobnych”. Prace Filologiczne 65: 81–96.
Dobaczewski, A. 1994. „O czasownikach «potwierdzać» i «zaprzeczać». Próba analizy składniowej i semantycznej”. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia Polska 44: 21–30.
Dobaczewski, A. 1998. Cechy składniowe i semantyczne polskich dopowiedzeń potwierdzających. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Dobaczewski, A. 2018. „Powtórzenia wokół słówka «nie»”. W Sens i konwencje w języku. Studia dedykowane Profesorowi Maciejowi Grochowskiemu, red. A. Dobaczewski, A. Moroz, i P. Sobotka. Toruń: Wydawnictwo UMK, 71–82.
Ducrot, O. 1975. „Presupozycje. Warunki użycia czy elementy treści?”. Pamiętnik Literacki 66(1): 269–282.
Duraj-Nowosielska, I. 2013. „O teście negacji, kontekstach interpretacyjnych i zdaniach «wyratowanych»”. Linguistica Copernicana 10(2): 161–192.
Duraj-Nowosielska, I. 2021. «Chcąc – nie chcąc?» Intencjonalność działania w wyrażeniach języka polskiego. Wprowadzenie do tematyki. Klasa jednostek wartościujących. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Frege, G. 1977. Pisma semantyczne, tłum. B. Wolniewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Gazdar, G. 1979. Pragmatics, Implicature, Presupposition, and Logical Form. New York: Academic Press.
Gębka-Wolak, M. 2007. „O konstrukcjach typu «nie mnie o tym decydować»”. W Z przeszłości i teraźniejszości języka polskiego. Księga pamiątkowa ofiarowana Teresie Friedelównie, red. J. Kamper-Warejko, J. Kulwicka-Kamińska, i K. Nowakowska. Toruń: Wydawnictwo UMK, 259–270.
Gołąb, Z., A. Heinz, i K. Polański. 1968. Słownik terminologii językoznawczej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Greszczuk, B. 1993a. „Przeczenie przy «ani» – obligatoryjne czy fakultatywne?”. Prace Filologiczne 38: 107–137.
Greszczuk, B. 1993b. Składniowe wykładniki negacji i ich funkcje w historii języka polskiego. Rzeszów:
WSP.
Grochowski, M. 1977. „Negacja w strukturze treści wyrażeń przyimkowych”. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 16, 53–59.
Grochowski, M. 1982a. „Partykuły implikujące negację”. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia Polska 20: 15–29.
Grochowski, M. 1982b. Zarys leksykologii i leksykografii. Zagadnienia synchroniczne. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Grochowski, M. 1986a. Polskie partykuły. Składnia, semantyka, leksykografia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grochowski, M. 1986b. „Presupozycje leksykalne a postulaty znaczeniowe i eksplikacje semantyczne”. Makedonski Jazik 36/37: 111–120.
Grochowski, M. 1987. „Analytic sentences and the concept of hyponymy”. Kwartalnik Neofilologiczny 34(3): 265–272.
Grochowski, M. 1991. „Frazy nominalne generyczne w zdaniach ogólnych i w zdaniach analitycznych”. W Problemy opisu gramatycznego języków słowiańskich, red. M. Grochowski. Warszawa: IJP PAN, 69–74.
Grochowski, M. 1993. Konwencje semantyczne a definiowanie wyrażeń językowych. Seria: „Biblioteka Myśli Semiotycznej”. Warszawa: Zakład Semiotyki Logicznej UW.
Grochowski, M. 1994. „Rola kwantyfikacji w ustalaniu opozycji zdań analitycznych i syntetycznych ogólnych”. W Polszczyzna dawna i współczesna, red. C. Łapicz. Toruń: Wydawnictwo UMK, 41–48.
Grochowski, M. 1997. Wyrażenia funkcyjne. Studium leksykograficzne. Kraków: IJP PAN.
Grochowski, M. 2001. „Nieciągłe jednostki języka z segmentem «nie». Wybrane problemy składni zewnętrznej, wewnętrznej i leksykografii”. W Frazeografia słowiańska. Księga pamiątkowa poświęcona prof. dr hab. Halinie A. Lilicz, red. M. Balowski, i W. Chlebda. Opole: Wydawnictwo UO, 215–220.
Grochowski, M. 2007. „O kwalifikacji gramatycznej jednostek o postaci «nie»”. W Z przeszłości i teraźniejszości języka polskiego. Księga pamiątkowa dedykowana Teresie Friedelównie, red. J. Kamper-Warejko, J. Kulwicka-Kamińska, i K. Nowakowska. Toruń: Wydawnictwo UMK, 271–279.
Grochowski, M. 2008. „Rola dewiacji w uzasadnianiu hipotez semantycznych”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 54: 25–36.
Grochowski, M. 2009. „Metapredykat «zgoła» a negacja”. W Wokół słów i znaczeń III. Z zagadnień leksykalno-semantycznych, red. B. Milewska, i S. Rzedzicka. Gdańsk: Wydawnictwo UG, 241–248.
Grochowski, M. 2010. „Intensyfikatory, partykuły a negacja. O homonimii gramatycznej dwóch jednostek monosemicznych o postaci «w ogóle_»”. W Człowiek, słowo, świat, red. J. Chojak, T. Korpysz, i K. Waszakowa. Warszawa: Wydawnictwo UW, 306–315.
Grochowski, M., A. Kisiel, i M. Żabowska. 2014. Słownik gniazdowy partykuł polskich. Kraków: PAU.
Gruszczyński, W., i J. Bralczyk (red.). 2002. Słownik gramatyki języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Grygar-Rechziegel, A. 1988. „On quantifiers and negation in Czech”. Papers and Studies in Contrastive Linguistics 23: 135–168.
Grzegorczykowa, R. 1978. „Struktura semantyczna zdań ogólnych”. Z Polskich Studiów Slawistycznych 5: 375–381.
Grzegorczykowa, R. 1987a. „Presupozycje jako składnik znaczeń wyrazów”. W Od kodu do kodu.
Prace ofiarowane Profesorowi Olgierdowi Adrianowi Wojtasiewiczowi, na 70-lecie Jego urodzin, red. A. Bogusławski, i B. Bojar. Warszawa: Wydawnictwo UW, 25–33.
Grzegorczykowa, R. 1987b. „Zaimki uogólniające a mechanizmy tworzenia zdań ogólnych”. Prilozi 12(2): 133–140.
Grzegorczykowa, R. 2010. Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grzegorczykowa, R. 2021. Język w służbie myśli. Szkice z dziejów polskiego słownictwa. Warszawa: Wydawnictwo UW.
Hajičová, E. 1975. Negace a presuposice ve významové stavbě věty. Praha: Academia.
Horn, L.R. 1989. A natural history of negation. Chicago: University of Chicago Press.
Janowska, B. 1983. „Negacja leksykalna w języku polskim”. Poradnik Językowy 3: 159–172.
Janowska, B. 1985. „System leksykalny języka a negacja”. Poradnik Językowy 1: 31–41.
Jespersen, O. 1917. Negation in English and other languages. Copenhagen: A.F. Host.
Jodłowski, S. 1971. Studia nad częściami mowy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Jodłowski, S. 1976. Podstawy polskiej składni. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kallas, K. 1994. „Syntaktyczne cechy spójnika i partykuły «ani»”. Polonica 16: 103–125.
Kallas, K. 1998. „Zaimki przeczące w polskim zdaniu”. Prace Filologiczne 43: 229–235.
Karolak, S. 1999. „Negacja”. W Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 389–391.
Kawińska, M. 1980. „Some remarks about the pragmatics of negation in Polish and English”. Papers and Studies in Contrastive Linguistics 11: 119–125.
Kempson, R.M. 1975. Presupposition and the Delimitation of Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
Kisiel, A. 2006. „Trzy jednostki o kształcie «nic». Ich właściwości semantyczne”. Poradnik Językowy 7: 16–28.
Kisiel, A. 2007. „Leksemy dopowiedzeniowe z segmentem «nic»”. Polonica 28, 93–103.
Kisiel, A., i M. Stępień. 2016. „O granicach jednostek języka. Jeszcze o klasie otwartej na przykładzie polskich jednostek z elementem «ani»”. Linguistica Copernicana 13: 87–105.
Klebanowska, B. 1975. „Nie ma, nie było, nie będzie”. Prace Filologiczne 25: 155–160.
Koseska-Toszewa, V. 1982. „Czy istnieją zdania egzystencjalne w języku naturalnym?”. Studia Gramatyczne 5: 47–51.
Kryzia, W. 2004. „Negacja predykatów modalnych w wybranych językach słowiańskich”. W Wyraz i zdanie w językach słowiańskich 4. Opis, konfrontacja, przekład, red. I. Łuczków, i J. Sokołowski. Wrocław: Wydawnictwo UW, 143–150.
Kubicka, E. 2006. „Jednostki języka o kształcie «ni»”. Polonica 26/27: 147–160.
Kulińska, Z. 2016. „Presupozycje w perspektywie logicznej”. Linguistica Copernicana 13: 239–250.
Kuryłowicz, J. 1971. „Słowiański genetivus po negacji”. W Sesja Naukowa Międzynarodowej Komisji Budowy Gramatycznej Języków Słowiańskich (w Krakowie w dniach 3–5 grudnia 1969 r.), red. S. Urbańczyk. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 11–15.
Laskowski, R. 1984. „Podstawowe pojęcia morfologii”. W Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, i H. Wróbel. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 9–57.
Laskowski, R. 1998. „Zagadnienia ogólne morfologii”. W Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, i H. Wróbel. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 27–86.
Lewandowska-Tomaszczyk, B. 1996. Depth of Negation – A Cognitive-Semantic Study. Łódź: Łódź University Press.
Lotko, E. 1973. Lexikální negacé v současné češtině. Praha: Státni pedagogické nakl.
Lubocha-Kruglik, J. 2001. Rosyjskie zdania egzystencjalne w konfrontacji z polskimi, Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Lyons, J. 1984. Semantyka 1, tłum. A. Weinsberg. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Lyons, J. 1989. Semantyka 2, tłum. A. Weinsberg. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Mańczak, W. 2004. „O łącznej pisowni «nie» z imiesłowami odmiennymi”. Język Polski 84: 400.
Marciszewski, W. 1970. „Negacja”. W Mała encyklopedia logiki, red. W. Marciszewski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 185–186.
Menantaud, H. 1989. „O negacji jako kategorii fleksyjnej imienia polskiego”. Poradnik Językowy 6: 361–366.
Menantaud, H. 1993. „Contribution à la description morphosyntaxique de la phrase négative polonaise. Forme du complément nominal (compte rendu de la thèse)”. Revue des Études Slaves 65(4): 821–826.
Menantaud, H. 2014. „Qualification grammaticale des lexèmes invariables représentés par le segment «nie» en polonaise”. Revue des Études Slaves 85(4): 723–735.
Menantaud, H. 2015. „Trzy razy NIE. O kwalifikacji gramatycznej leksemów nieodmiennych o postaci «nie» w języku polskim”. Język Polski 95(5): 446–456.
Mioduszewska, E. 1981. „Presuppositions and the scope of negation”. Papers and Studies in Contrastive Linguistics 13: 101–115.
Mirowicz, A. 1948. „O partykułach, ich zakresie i funkcji”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 8: 134–148.
Moroz, A. 2003. „O konstrukcjach składniowych typu «Jan nie, Jan też»”. W Studia z gramatyki i leksykologii języka polskiego. Prace dedykowane Profesor Marii Szupryczyńskiej, red. M. Gębka-Wolak, I. Kaproń-Charzyńska, i M. Urban. Toruń: Wydawnictwo UMK, 133–156.
Moroz, A. 2007. „O wtrąceniach z segmentem «nie mówiąc»”. W Z przeszłości i teraźniejszości języka polskiego. Księga pamiątkowa ofiarowana Teresie Friedelównie, red. J. Kamper-Warejko, J. Kulwicka-Kamińska, i M. Nowakowska. Toruń: Wydawnictwo UMK, 299–310.
Nowak, T. 2001. „Składnia negacji w zdaniach ekstensjonalnych”. W Wokół archeologii słów i ich funkcjonowania. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Bańkowskiemu, red. M. Lesz-Duk, i S. Podobiński. Częstochowa: Wydawnictwo WSP, 165–174.
Palczewski, R. 2018. „Negacja metajęzykowa a odwoływalność implikacji pragmatycznych”. W Negacja w języku, tekście, dyskursie, red. E. Szkudlarek-Śmiechowicz, i B. Cieśla. Łódź: Wydawnictwo UŁ, 21–30.
Petöfi, J.S., i D. Franck. 1973. Präsuppositionen in Philosophie und Linguistik. Frankfurt am Main: Athenäum.
Piotrowska, A. 2019. „Właściwości składniowo-semantyczne jednostek z ciągami o «mał-» i «omal»”. Linguistica Copernicana 16: 229–258.
Pisarkowa, K. 1959. „Przypadek dopełnienia w polskim zdaniu zaprzeczonym”. Język Polski 39: 9–32.
Pisarkowa, K. 1970. „O przeczącej funkcji przysłówka «trudno»”. W W służbie nauce i szkole. Księga pamiątkowa poświęcona prof. drowi Zenonowi Klemensiewiczowi, red. W. Krencik, i in. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 193–200.
Pisarkowa, K. 1999. „Zdanie zaprzeczone”. W Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 449.
Płuciennik, J. 2018. „Negacja jako warunek i etap rozwoju myśli i kultury. Kognitywistyczna refleksja nad presupozycjami”. W Negacja w języku, tekście, dyskursie, red. E. Szkudlarek-Śmiechowicz, i B. Cieśla. Łódź: Wydawnictwo UŁ, 11–20.
Polański, K. 1999. „Partykuła”. W Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 423.
Przybyszewski, S. 2020. „O użyciu operatorów kwantyfikacji ogólnej w zdaniach przeczących”. Język Polski 100(3): 5–19.
Pstyga, A. 2010. Słowotwórcza kategoria negacji. Prefiksalne negatywa rzeczownikowe we współczesnym języku polskim i rosyjskim. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Pstyga, A. 2018. „Negacja z perspektywy tekstowej interpretacji konstrukcji słowotwórczych”. W Negacja w języku, tekście, dyskursie, red. E. Szkudlarek-Śmiechowicz, i B. Cieśla. Łódź: Wydawnictwo UŁ, 65–74.
Puzynina, J. 1969. Nazwy czynności we współczesnym języku polskim (słowotwórstwo, semantyka, składnia). Warszawa: Wydawnictwo UW.
Rejakowa, B. 1988. „Negacja a związki frazeologiczne (na materiale języka słowackiego i polskiego)”. Z Polskich Studiów Slawistycznych 7: 335–340.
Rieger, J. 1957. „O partykułach”. Język Polski 37(3): 179–188.
Rodak, R. 2001. „Wskaźniki negacji”. Slavia Orientalis 1: 91–103.
Rodak, R. 2007. Różne wcielenia negacji. O typach znaczeń negatywnych w procesie interpretacji wypowiedzeń przedstawiających. Łask: Oficyna Wydawnicza LEXEM.
Rokoszowa, J. 1986. „Czy «żaden» to «każdy nie»?”. Język Polski 66(3–4): 242–249.
Rosalska, P. 2014. „Analiza semantyczna przysłówka «solo»”. W Maiuscula linguistica. Studia in honorem Professori Matthiae Grochowski sextuagesimo quinto dedicata, red. A. Moroz, P. Sobotka, i M. Żabowska. Warszawa: BEL Studio, 309–317.
Rybicka-Nowacka, H. 1990. „Przypadek dopełnienia w konstrukcjach zaprzeczonych we współczesnym języku polskim (norma a praktyka językowa)”. Poradnik Językowy 8: 572–577.
Rzemykowska, A. 2007. „Derywaty przymiotnikowe z prefiksem negacji”. W Z zagadnień leksykologii i leksykografii języków słowiańskich, red. J. Kamper-Warejko, i I. Kaproń-Charzyńska. Toruń: Wydawnictwo UMK, 347–353.
Safarewiczowa, H. 1964. „Użycie przeczenia przy czasownikach wyrażających obawę”. Prace Filologiczne 18(3): 323–334.
Saloni, Z. 1974. „Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich” Język Polski 54: 1–2, 3–13, 93–101.
Saloni, Z. 2020. „Henri Menantaud (1959–2018)”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 76: 25–28.
Smirnova, E.V. 2002. „Rola i typy negatywnych replik dialogowych (na podstawie polskich tekstów dialogowych)”. Prace Filologiczne 47: 409–418.
Sokołowski, J. 1982. Negatywa we współczesnym języku rosyjskim (Studium semantyczne). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sokołowski, J. 2000. Słowiańskie derywaty imienne z przyimkiem negacji w podstawie słowotwórczej. Wrocław: Wydawnictwo UWr.
Stępień, M. 2017. „Walencja czasowników a problem «dziedziczenia» własności walencyjnych przez quasi-imiesłowy przysłówkowe”. Prace Filologiczne 70: 411–432.
Stępień, M. 2018. „Jak badać składnię wielosegmentowych wyrażeń metatekstowych? Na przykładzie wyrażeń «(że)by nie» i «że nie»”. W Sens i konwencje w języku. Studia dedykowane Profesorowi Maciejowi Grochowskiemu, red. A. Dobaczewski, A. Moroz, i P. Sobotka. Toruń: Wydawnictwo UMK, 325–344.
Stępień, M. 2019. „Odimiesłowowe wyrażenia metatekstowe z segmentem nie w języku polskim – status językowy i funkcje”. Linguistica Copernicana 16: 157–189.
Szczepankowska, I. 2007. „Między logiką a konwersacją: o zjawisku podwójnej negacji w języku naturalnym”. Poradnik Językowy 2: 12–21.
Szerszunowicz, J. 2020. „Parametry opisu realizacji modelu frazeologicznego na przykładzie związków utworzonych według schematu ANIOŁ nie N_nom^pers”. Język Polski 100(1): 92–106.
Szołtysek, A.E. 1995. „O pewnej własności negacji zdania «p» w świetle henologii”. W Eufonia i logos. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesor Marii Steffen-Batogowej oraz Profesorowi Tadeuszowi Batogowi, red. J. Pogonowski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 555–572.
Świdziński, M. 1998. „Negacja w polszczyźnie: uwikłania składniowe imiesłowów, gerundiów i quasi-gerundiów”. Prace Filologiczne 43: 463–472.
Świdziński, M. 2001. „Transmisja oddolna i odgórna negacji w zdaniu polskim: konstrukcje ze spójnikiem negatywnym”. W Nie bez znaczenia… Prace ofiarowane Profesorowi Zygmuntowi Saloniemu z okazji jubileuszu 15 000 dni pracy naukowej, red. W. Gruszczyński, i in. Białystok: Wydawnictwo UwB, 275–285.
Termińska, K. 1981. „Causalité et negation”. Linguistica Silesiana 4: 33–42.
Termińska, K. 1987. „Negacja w wypowiedzeniach postrzeżeniowych prozy Jarosława Iwaszkiewicza”. Język Artystyczny 5: 63–82.
Termińska, K. 1988. Sensualizm w prozie Jarosława Iwaszkiewicza: hermeneutyka i składnia. Katowice: Wydawnictwo UŚ, 140.
Tokarski, R. 1976. „Funkcje morfemu «nie-» w przymiotnikach zaprzeczonych”. W Semantyka tekstu i języka, red. M.R. Mayenowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 281–290.
Vetulani, Z. 1990. „O kwantyfikatorze zerowym”. Studia Semiotyczne 16/17: 179–187.
Wajszczuk, J. 1997. System znaczeń w obszarze spójników polskich. Wprowadzenie do opisu. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Wajszczuk, J. 2005. O metatekście. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Walusiak, E. 2001. „O «nigdzie», «nigdy» i «przenigdy». Wstępna analiza semantyczna”. Polonica 21: 77–84.
Wierzbicka, A. 1969. Dociekania semantyczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wierzbicka, A. 1972. Semantic Primitives. Frankfurt am Main: Athenäum.
Wierzbicka, A. 1980. Lingua mentalis. Sydney: Academic Press.
Wierzbicka, A. 1989. „Semantic primitives – the expanding set”. Quaderni di Semantica 10(2): 309–332.
Wierzbicka, A. 1996. Semantics. Primes and Universals. Oxford: Oxford University Press.
Wierzbicka, A. 2006. Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, tłum. A. Głaz, K. Korżyk, i R. Tokarski. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Wittgenstein, L. 1970. Tractatus logico-philosophicus, tłum. B. Wolniewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wlekliński, A. 2001. „Słowotwórcze właściwości morfemu «nie-»”. W Język polski w rozwoju, red. M. Czachorowska, i Ł.M. Szewczyk. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, 177–190.
Wojtasiewicz, O.A. 1972. „Formalna i semantyczna analiza polskich spójników przyzdaniowych i międzyzdaniowych oraz wyrazów pokrewnych”. Studia Semiotyczne 3: 109–145.
Wróbel, H. 1996. „Nowa propozycja klasyfikacji syntaktycznej polskich leksemów”. Studia z leksykologii i gramatyki języków słowiańskich, red. H. Wróbel. Kraków: IJP PAN, 53–60.
Wróbel, H. 2001. Gramatyka języka polskiego. Kraków: Od Nowa.
Zaron, Z. 1980. Ze studiów nad składnią i semantyką czasownika. Polskie czasowniki z uzupełnieniem werbalnym oznaczające relację osobową z argumentem zdarzeniowym (Prace Instytutu Języka Polskiego PAN, t. 16). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Zaucha, J. 2019. „Negatywna nieprzeźroczystość. O predykatach przesądzających fałsz implikowanego zdania”. Linguistica Copernicana 16: 143–155.
Żabowska, M. 2011. „O tzw. dopowiedzeniach zaprzeczających”. Prace Filologiczne 60: 353–364.
Żabowska, M. 2018. „Miejsce negacji w strukturze semantycznej metaoperatorów «niby», «jakby» i «jak gdyby»”. W Negacja w języku, tekście, dyskursie, red. E. Szkudlarek-Śmiechowicz, i B. Cieś la. Łódź: Wydawnictwo UŁ, 75–88.
Żochowska, N. 2013. „Charakterystyka semantyczna wyrażeń «chcąc nie chcąc» i «mimo woli»”. Linguistica Copernicana 9: 143–163.
Żochowska, N. 2014. „Jednostka «chciał nie chciał» a wyrażenia metatekstowe”. W Maiuscula linguistica. Studia in honorem Professori Matthiae Grochowski sextuagesimo quinto dedicata, red. A. Moroz, P. Sobotka, i M. Żabowska. Warszawa: BEL Studio, 77–87.
Żurowski, S. 2005a. „Negacja jako element NMS”. W Palanistyka – Polonistika – Polonistyka, red. A. Kiklewicz, i S. Ważnik. Mińsk: Prava i ekanomika, 249–256.
Żurowski, S. 2005b. „Perspektywy badawcze negacji”. Prace Językoznawcze UWM 7: 115–124.
Żurowski, S. 2006a. „Jednosegmentowe jednostki leksykalne o postaci «nie»”. Polonica 26–27: 131–146.
Żurowski, S. 2006b. „Negatywne prefiksy polszczy